Χρησίμευε το Στόουνχετζ για τον υπολογισμό των εκλείψεων;

Κάθε χρόνο

την πρώτη μέρα του καλοκαιριού (21 Ιουνίου), ο Ήλιος ανατέλλει από ένα σημείο που είναι πιο βόρεια από κάθε άλλη μέρα μέσα στο χρόνο. Στα ερείπια του Στόουνχετζ στην Αγγλία, η ανατολή του θερινού ηλιοστασίου εμφανίζεται στον ορίζοντα σε ευθυγράμμιση με την ογκώδη...
....
κύρια πέτρα του μνημείου. Αυτό είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό γνώρισμα του μνημείου αυτού, που πιθανολογείται πως χτίστηκε την ίδια εποχή με τη μεγάλη πυραμίδα της Αιγύπτου. Είναι πολύ πιθανό πως οι κατασκευαστές του Στόουνχετζ τη χρησιμοποίησαν για να σηματοδοτήσουν την σημαντική αυτή ημέρα, ως την έναρξη κάθε έτους. Μετρώντας τον αριθμό των ημερών μεταξύ των ετησίων αυτών ευθυγραμμίσεων, μπορούσαν να υπολογίσουν το μήκος του έτους. Θα μπορούσε κατά αυτόν τον τρόπο να χρησιμεύει σαν ένα πρακτικό ημερολόγιο για να χαρακτηριστούν περίοδοι, όπως αυτή των διακοπών, ή κάποιων εποχιακών εορτών, καθώς και για να σηματοδοτήσουν την έγκαιρη καλλιέργεια και την εποχή της συγκομιδής των σπαρτών.

Αλλά για να προβλεφθούν εκλείψεις, είναι αναγκαίο να γνωρίζει κανείς την ακριβή διάρκεια δύο άλλων κύκλων. Ο ένας από αυτούς - το μήκος του σεληνιακού μήνα - καθορίζεται με ευκολία. Είναι απλά ο αριθμός των ημερών μεταξύ της μίας πανσελήνου και της επόμενης. Αυτός ο κύκλος των 29 - ½ ημερών είναι σημειωμένος στο Στόουνχετζ με δύο δακτυλίους που έχουν 29 και 30 τρύπες.

Ο άλλος κύκλος ωστόσο, είναι συνολικά διαφορετικού χαρακτήρα: είναι ο κύκλος της περιστροφής δύο αοράτων σημείων στο διάστημα. Τα στοιχεία δείχνουν πως οι κατασκευαστές του μνημείου, πιθανότατα να είχαν ανακαλύψει αυτόν τον κύκλο και πως μπορεί να χρησιμοποιούσαν το Στόουνχετζ για να προβλέψουν τις εκλείψεις.

Αυτά τα δύο αόρατα σημεία στο διάστημα λέγονται σεληνιακοί δεσμοί. Αυτά είναι τα σημεία όπου η τροχιά της σελήνης, η οποία έχει μία ελαφρά κλίση, τέμνει το επίπεδο της γήινης τροχιάς. Θα πρέπει να χρειάστηκαν πολλές δεκαετίες αμέτρητων θεάσεων της σεληνιακής κίνησης στον ουρανό, για να μπορέσει να διαπιστωθεί ο κύκλος των σεληνιακών δεσμών. Αυτή η πληροφορία - που θα μπορούσε να περνάει από γενιά σε γενιά - διατηρήθηκε στο Στόουνχετζ. Όλες οι ευθυγραμμίσεις της σελήνης που είναι απαραίτητες για τον καθορισμό αυτού του κύκλου, είναι σημειωμένες με ογκώδεις πέτρες.

Ποιοι ήταν αυτοί οι άνθρωποι, που παρατήρησαν αυτόν τον αδιόρατο κύκλο, πριν ακόμα χρησιμοποιηθούν τα πρώτα μεταλλικά εργαλεία από την ανθρωπότητα;

Κάποιοι πρότειναν την υπόθεση, πως το Στόουνχετζ χτίστηκε από Δρυίδες, αλλά στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε και πολλά για τους κατασκευαστές του. Αυτό που ξέρουμε είναι, ότι οι ακριβείς κινήσεις του Ήλιου και της Σελήνης απεικονίζονται στην αρχιτεκτονική δομή του Στόουνχετζ, και μπορούμε να δικαιολογήσουμε, πως πιθανότατα μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν για να σημειώσουν τους κύκλους αυτούς. Ο αριθμός των πετρών ή των τρυπών στο έδαφος στους ποικίλους δακτυλίους του μνημείου, αντιπροσωπεύουν συγκεκριμένους αριθμούς ημερών ή ετών στους κύκλους. Μετακινώντας σημάδια (όπως πέτρες) στον δακτύλιο σύμφωνα με τους κύκλους (σεληνιακούς ή ηλιακούς), θα μπορούσε κανείς να παρακολουθήσει τη θέση του ήλιου και της σελήνης, καθώς και των δύο αόρατων δεσμών, για να προκύψουν αστρονομικά συμπεράσματα.

Μία έκλειψη μπορεί να συμβεί μόνο όταν ο ήλιος πλησιάζει να ευθυγραμμιστεί με έναν σεληνιακό δεσμό. Χρησιμοποιώντας το Στόουνχετζ για να κρατούν λογαριασμό στη θέση του ήλιου και των δεσμών, οι «επικίνδυνες» περίοδοι των εκλείψεων θα μπορούσαν να προβλεφθούν. Μία νέα ή μια γεμάτη σελήνη εμφανιζόμενη κατά τη διάρκεια ενός από αυτές τις περιόδους, θα απαιτούσε μεγάλο ξενύχτι για να διαπιστωθεί, εάν η σεληνιακή ή η ηλιακή έκλειψη θα ήταν ορατή από το Στόουνχετζ. Μία ολική έκλειψη του ηλίου θα ήταν σπάνια. Αλλά ο νόμος των μέσων όρων επιβεβαιώνει πως είτε μια μερική ηλιακή έκλειψη, είτε μια σεληνιακή έκλειψη, μπορεί να τη δει κανείς (επιτρεπομένων των συνθηκών) από το ίδιο σημείο της γης, περίπου μία φορά κάθε χρόνο.

Γιατί να είναι οι εκλείψεις τόσο σημαντικές για τους αρχαίους ανθρώπους του Στόουνχετζ;

Ίσως θεωρούσαν το σκοτείνιασμα του ήλιου ή της σελήνης σαν ένα τρομαχτικό γεγονός, έναν οιωνό από τον ουρανό ή μια προειδοποίηση καταστροφής. Πολλοί πολιτισμοί ερμήνευσαν τις εκλείψεις με αυτόν τον τρόπο. Αλλά η εκλεπτυσμένη αστρονομία που φαίνεται από την κατασκευή του Στόουνχετζ, υποδηλώνει πως οι κατασκευαστές του είχαν κάτι άλλο στο μυαλό τους. Η κατανόησή τους για τους κύκλους της σελήνης και του ήλιου θα πρέπει να τους οδήγησαν (ή να δημιουργήθηκαν από) μεγάλο σεβασμό στους κοσμικούς νόμους. Οι εκλείψεις μπορεί να θεωρούνταν υπό το πρίσμα της επιβεβαίωσης της ισχύος αυτών των νόμων. Ή ακόμα, οι αόρατοι σεληνιακοί δεσμοί, θα μπορούσαν να αποτελούν ένα θρησκευτικό στοιχείο, συμβολίζοντας αόρατους θεούς που είχαν την ικανότητα να εξαφανίζουν τα φωτεινότερα σώματα στον ουρανό.

Η άποψη ότι το Στόουνχετζ ήταν λατρευτικό κέντρο έχει εμφανιστεί σε αρκετές περιπτώσεις. Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς τους ανθρώπους της παλαιολιθικής εποχής να συγκεντρώνονται σε ένα ιερό τόπο σε κάποιον ιερό χρόνο (όπως κατά τη διάρκεια εκλείψεων, ηλιοστασίων και ισημεριών), για να ενισχύσουν τελετουργικά τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις.

Ο βρετανός αρχαιοσυλλέκτης Dr. William Stukeley, που το 1740 ήταν ο πρώτος που παρατήρησε την ευθυγράμμιση του ήλιου στο Στόουνχετζ κατά το θερινό ηλιοστάσιο, προώθησε την άποψη ότι το μνημείο χτίστηκε από τους Δρυίδες για τη λατρεία του όφη. Υποστήριξε ότι το Στόουνχετζ και παρόμοιοι κύκλοι από πέτρες, ήταν ναοί του όφεως, που τους ονόμασε «Dracontia». Θα μπορούσε αυτός ο συμβολισμός να σχετίζεται με τις εκλείψεις; Ας θυμηθούμε πως το κλειδί για τις εκλείψεις είναι η θέση των σεληνιακών δεσμών. Το χρονικό διάστημα που χρειάζεται η σελήνη για να ξαναπεράσει από έναν δεσμό (περίπου 27,2 ημέρες) οι αστρονόμοι το ονομάζουν «μήνα του δράκοντα» - draconic month. Πιθανόν λοιπόν οι μυθικοί όφεις του Στόουνχετζ και ο θρυλικός δράκος που τρώει τον ήλιο, είναι σύμβολα του ίδιου πράγματος: της αόρατης παρουσίας στο χρόνο και στο διάστημα, που σκιάζει τον ήλιο και τη σελήνη.