H Ατλαντίδα δεν υπάρχει σε κανέναν χάρτη...

Η Ατλαντίδα αποτελεί τον υπέρτατο ίσως μυστικό κόσμο όπου σαν μια πανάκεια...


γίνεται πλέον η αναφορά της σε κάθε τομέα του "παράδοξου" από το σύγχρονο φαινόμενο των εξωγήινων μέχρι και το διαχρονικό στοιχείο της μαγείας στον πολιτισμό. Όπως, όμως κάθε ιστορία που ο χρόνος έχει περάσει πολλά στρώματα από πάνω της, έτσι και η Ατλαντίδα έχει δεχτεί με την πορεία του γνωστού πολιτισμένου κόσμου, μια συνεχή επέμβαση διαμορφώνοντας έτσι μια πολύπλοκη εικόνα για την οποία η πλήρης της περιγραφή θα ήταν αληθινά δύσκολο να πραγματοποιηθεί μέσα στα πλαίσια ενός άρθρου.


Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε είναι να εξετάσουμε συνοπτικά τις 4 παραμέτρους που έχουν σχηματίσει αυτό που σήμερα γνωρίζουμε για την Ατλαντίδα. Έτσι αναγνωρίζουμε αρχικά τις πρώτες πηγές (Ι) οι οποίες 'αγνές' ακόμη, ήταν πιο κοντά στην εποχή της ανόδου και της πτώσης του μυθικού βασιλείου. Φυσικά ακόμη και αυτές οι πρώτες πηγές δεν παύουν να έχουν στοιχεία μυθοποιίας (ένα στοιχείο που μάλλον ποτέ δεν παύει να κάνει την παρουσία του) διαφέρουν όμως σημαντικά από την μετέπειτα επεξεργασία του όλου θέματος από μια σειρά μυστικιστών (ΙΙ) που άλλοτε έμμεσα και άλλοτε ξεκάθαρα πρόσφεραν μια σειρά από επιπλέον στοιχεία στην τελική μορφή του παζλ Ατλαντίδα. Φυσικά στην σύγχρονη εποχή μπορούμε να αναγνωρίσουμε και δυο ακόμη στοιχεία που προσδίδουν στο όλο θέμα μια χροιά 'επιστημονικότητας' αφού σύγχρονοι ερευνητές, μέσα ο καθένας από τις δικές του μελέτες, οδηγούν την προσοχή του κόσμου σε διάφορα σημεία στον πλανήτη (ΙΙΙ) ως την πιθανή περιοχή που αρμόζει να βαπτιστεί με το θρυλικό όνομα. Ενώ κάπου εδώ ο θρύλος συναντά την ψυχολογία (ΙV) και ο λόγος είναι εμφανής: μια ιστορία που ακολουθεί το ανθρώπινο πνεύμα θα πρέπει να μεταφέρει ιδιαίτερα μηνύματα που ξυπνούν στον καθένα συναισθήματα, συλλογισμούς, αλλά και γιατί όχι αρχετυπικές λειτουργίες.


Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να ρίξουμε μια ματιά στο διαχρονικό παζλ της Ατλαντίδας.


Ι) Η Ατλαντίδα στην αγνή της μορφή
Ίσως ποτέ δεν θα μιλούσαμε σήμερα για τον τόπο αυτό αν δεν υπήρχε ο Πλάτωνας (428-348 π.X.) για να μας μεταφέρει μια γοητευτική ιστορία. Στους δυο Σωκρατικούς του διάλογους (Κριτίας και Τίμαιος), ο Πλάτωνας κάνει αναφορά στα ταξίδια του νομοθέτη Σόλωνα στην Σάιδα της Αιγύπτου, εκεί όπου οι ιερείς του ναού της Νεάθ του διηγήθηκαν τα ιστορικά γεγονότα τα οποία διαδραματίστηκαν άλλοτε στην μεσόγειο, στα οποία οι Έλληνες αν και παίξανε ρόλο σημαντικό, μοιάζει να είχαν ξεχάσει.


Πέρα λοιπόν στα δυτικά, μετά της Ηράκλειες Στήλες - που σήμερα είναι γνωστές ως Στενά του Γιβραλτάρ - υπήρχε ο εκλεκτός τόπος του Ποσειδώνα, η Ατλαντίδα ("…υπήρχε νήσος, η νήσος δε αυτή ήτο μεγαλύτερη από την Λιβύην και την Ασίαν μαζί, απ'αυτήν δε ήτον δυνατόν εις τους τότε ταξιδιώτας να διαβούν εις τα άλλους νήσους εις όλην την απέναντι ήπειρο…" Τίμαιος κεφ. 3, 25Ά). Το μέρος αυτό δόθηκε στον θεό όταν οι αρχαίοι θεοί μοιράσανε όλη την ύπαρξη. Εκεί κατοικούσαν τρία αδέρφια, ανάμεσα τους και η Κλειτώ που ο Ποσειδώνας κοιμήθηκε μαζί τις για να φέρει στην ζωή 10 παιδιά που αργότερα θα αποτελέσουν τους βασιλείς του τόπου εκείνου (ενώ το νησί θα βαπτιστεί από τον μεγαλύτερο γιο του θεό, τον Άτλα).


Ο Πλάτωνας συνεχίζει την περιγραφή του για το νησί αναφέροντας πως στον κεντρικό λόφο ο θεός είχε χτίσει το παλάτι του και γύρω, γύρω τοίχοι προστατευτικοί σχημάτιζαν μια σειρά από ομόκεντρους κύκλους και αυλάκια όπου έρεαν κρύο και ζεστό νερό. Οι άτλαντες είχαν κάθε φυσική εύνοια και σχημάτισαν έναν ζηλευτό πολιτισμό καθώς και ένα δυνατό στρατό που επιθυμούσε την επέκταση της επιρροής του νησιού ξεκινώντας έτσι ένα πόλεμο με τις φυλές της μεσογείου, δεχόμενοι όμως τελικά την ήττα από τα Ελληνικά στρατεύματα. Δυστυχώς ο Πλάτωνας δεν δίνει λεπτομέρειες για τις μάχες αλλά ούτε και περισσότερα στοιχεία αφού συνεχίζει με την μετέπειτα καταστροφή του νησιού (πριν 9560 χρόνια από την εποχή του) μέσα σε μια μέρα, μια καταστροφή που πιθανόν έγινε δια μέσου κάποιου κατακλυσμού. Ένα τέλος που δόθηκε σαν τιμωρία από τους θεούς για την πλεονεξία και την φιλοδοξία των κατοίκων τους.



Κάπως έτσι αναφέρει ο μεγάλος φιλόσοφος τον τόπο εκείνο που κάποτε δέσποζε στα δυτικά. Μια ιστορία αληθινά γοητευτική που όμως δεν είχε προκαλέσει το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στον αρχαίο κόσμο και αυτό ίσως γιατί δεν ήταν και η πρώτη φορά που γινόταν λόγος για ένα νησί στα δυτικά, ή για ένα τόπο θαυμαστό, γενικότερα. Η ιστορία λοιπόν της Ατλαντίδας, όπως τουλάχιστον μας την χαρίζει ο Πλάτωνας, δεν περιέχει εκείνα τα στοιχεία των τεχνολογικών θαυμάτων, των εξωγήινων βάσεων, τους πάνσοφους μάγους και όλες εκείνες τις ρομαντικές πινελιές που προστέθηκαν με τον χρόνο από διάφορους ερευνητές και συγγραφής. Και μόνο με αυτή την απλή μορφή της όμως η παρουσία ενός άγνωστου τόπου προκαλεί απόλυτα την περιέργεια του ερευνητή που ανακαλύπτει πως ο Πλάτωνας δεν ήταν ο μόνος που είχε μιλήσει για έναν - χαμένο πλέον - πολιτισμένο τόπο.



Παραδόσεις από το Τσιλάμ Μπάλαμ του Γιουκατάν, αναφέρουν πως την πατρίδα των Μάγια την κατάπιε η θάλασσα ανάμεσα σε σεισμούς και εκρήξεις ηφαιστείων. Στην Βενεζουέλα κατοικούν λευκοί ιθαγενείς όπου στις παραδόσεις τους αναφέρουν πως κατάγονται από ένα μεγάλο νησί που το κατάπιε ο ωκεανός. Λευκός ήταν και ο θεός εκπολιτιστής Κετζακοάτλ που ήρθε από τα δυτικά, από τον τόπο με την κόκκινη και μαύρη γη (οι Άτλαντες αναφέρεται πως έχτιζαν τα σπίτια τους με τρία χρώματα: λευκό, κόκκινο και μαύρο). Οι κάτοικοι των Κανάριων νησιών, ισχυρίζονται πως είναι και αυτοί απόγονοι μιας χαμένης ηπείρου. Συγκεκριμένα, στην Αδέρα και στις Αζόρες η φυλή των Γκουάνς υποστηρίζουν πως είναι απόγονοι του πρώτου βασιλιά της Ατλαντίδας. Το αξιόλογο είναι πως είναι η φυλή αυτή είναι άμεση απόγονοι των Μάγιας που όμως, εντελώς παραδόξως, βρέθηκαν να κατοικούν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.


Ξαναγυρνώντας στην Αμερική, βρίσκουμε τις περιγραφές που μας άφησαν οι Αζτέκοι για την μητρική τους ανατολική χώρα την Αζτλάν όπου την κατάπιε και αυτήν ο ωκεανός. Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα πολλών φυλών που κατοικούν όλοι στα παράλια γύρω από τον Ατλαντικό ωκεανό, η ύπαρξη παραδόσεων για ένα τόπο κάπου δυτικά ή ανατολικά (ανάλογα με την τοποθεσία του καθένα), όπου η ονομασία του περιέχει τα γράμματα Α, Τ, Λ, Ν. Αυτό από μόνο του μοιάζει να αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο, πιθανή ένδειξη μιας κοινής πηγής, μιας κοινής έμπνευσης.



Ο γνώστης του μυστήριου της Ατλαντίδας όμως μπορεί εύκολα να αναζητήσει και περισσότερες πηγές στον πρώτο αυτό στάδιο εξέλιξης του παζλ που μελετάμε και σε άλλους κλασσικούς. Η αλήθεια είναι όμως πως στα περισσότερα κείμενα (αν όχι όλα) η αντιγραφή από την περιγραφή του Πλάτωνα αποτελούσε και την μοναδική πηγή. Ο Ηρόδοτος για παράδειγμα αναφέρει πως στο βορειοδυτικό άκρο της Αφρικής βρισκόταν το βουνό Άτλας που αποτελούσε την 'κολόνα του ουρανού'. Ο Στράβωνας αναφέρει πως η ιστορία της Ατλαντίδας ίσως να μην είναι φανταστική (από τον ίδιο συγγραφέα μάλιστα γνωρίζουμε την σκεπτικιστική αντίθετη στάση του Αριστοτέλη στο θέμα αυτό) και πολύ αργότερα ο Πρόκλος (412-489 μ.Χ.) δεν αμφιβάλει καθόλου για την άλλοτε ύπαρξη της νήσου. Δεν είναι λοιπόν λίγοι οι αρχαίοι κλασικοί (Ποσειδώνιος, Πλίνιος, Διόδωρος Σικελός, Μαρκελίνος, Τιμαγένης, Κλάυδιος Αιλιανός κ.α.) που ενδιαφέρθηκαν ο καθένας με τον τρόπο του για την Ατλαντίδα, όμως δεν μοιάζει να μπορούν να προσφέρουν κάτι περισσότερο στο όλο παζλ. Εκτός φυσικά και αν αναζητήσουμε τα τελευταία χαμένα κεφάλαια των διαλόγων του Πλάτωνα, όπου φημολογείται πως βρίσκονται περισσότερα στοιχεία για την Ατλαντίδα.



Είναι λοιπόν όλα αυτά η διαβίωση μιας πολιτισμένης χώρας που βρήκε μια φρικιαστική καταστροφή ή μήπως αποτελούν την αλληγορική παρουσία της ιδανικής πολιτείας που είχε στο μυαλό του ο φιλόσοφος. Είναι δύσκολο να πούμε με σιγουριά, το βέβαιο όμως είναι πως γύρω από το θέμα η σιωπή μοιάζει να γεμίζει το κενό και για ένα διάστημα 10 αιώνων περίπου οι αναφορές περιορίζονται σημαντικά (εξαιρώντας τις μικρές αναφορές από τον Κοσμά Ινδικοπλεύστη, τον Μέγα Ονόριο και έναν Αιγύπτιο καλόγερο που στο βιβλίο του 'Χριστιανική τοπογραφία' στην προσπάθεια του να αποδείξει το επίπεδο σχήμα του κόσμου, αναφέρει για ένα τόπο στον Ατλαντικό που καταστράφηκε κατά τον Βιβλικό κατακλυσμό). Το αίτιο αυτής της σιωπής βρισκόταν στην λατρεία του δυτικού κόσμου για την Αριστοτέλεια προσέγγιση καθώς επίσης και στην αυθαίρετη καταμέτρηση της ιστορίας όπου σύμφωνα με τα Βιβλικά γεγονότα ο κόσμος δημιουργήθηκε το 5508 π.Χ.. Πως λοιπόν μπορεί να υπήρξε πολιτισμός σε μια εποχή που ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης δεν είχε σχηματίσει ακόμη το σύμπαν (!)


ΙΙ) Η Ατλαντίδα των μυστικιστών
Το θέμα της Ατλαντίδας όμως δεν περιορίστηκε στο έργο του Πλάτωνα, ούτε στις διάφορες σκόρπιες ιστορίες ανά τον κόσμο. Ακολουθώντας ίσως το πνεύμα του έλληνα φιλοσόφου - να μεταφέρουν δηλαδή θέματα φιλοσοφίας στην καθημερινότητα της πολιτείας - μια σειρά από παρόμοια κείμενα έκαναν την παρουσία τους με τον καιρό. Έτσι το 15ο αιώνα εμφανίζεται η αναφορά ενός φημολογούμενου αληθινού περιστατικού όπου το 734 μ.Χ, 7 επίσκοποι μαζί με τους πιστούς τους, ταξίδεψαν δυτικά, ανακαλύπτοντας ένα νησί και ιδρύοντας εκεί 7 πόλεις. Το νησί ονομάστηκε Antillia και σε χάρτη του 1455, το νησί αυτό ταυτίζεται με την Ατλαντίδα. Η ταύτιση της Ατλαντίδας με διάφορους κόσμους όμως συνεχίστηκε και από τον γνωστό αποκρυφιστή John Dee που σε ένα από τους χάρτες του (1580 μ.Χ.) αποκαλεί τον Νέο Κόσμο ως Ατλαντίδα.



Η επαφή του αποκρυφισμού με την Ατλαντίδα αρχίζει και παίρνει νέα μορφή όταν το 1602 εκδίδεται η ουτοπική αλχημιστική αλληγορία του Tommaso Campanella 'Η πόλη του Ήλιου' όπου ακολουθώντας τα βήματα του Πλάτωνα, γίνεται η εξιστόρηση μιας ιδανικής πολιτείας. Είναι σχεδόν βέβαιο πως το κείμενο αυτό επηρέασε μια σειρά ακόμη αλληγορικών ιστοριών όπως το γνωστό 'Νέα Ατλαντίδα' (1627 μ.Χ.) του Σερ Φράνσις Μπαίηκον. Ο ερμητισμός συναντά την 'Χριστιανούπολη' του Andrea σε μια πολιτεία που η ροδοσταυρική φιλοσοφία και ο χριστιανικός μυστικισμός ενώνονται κάτω από το βλέμμα του μύθου που πρωτοσχημάτισε ο Πλάτωνας.



Η ωρίμανση όμως της σχέσης αυτής έρχεται τον 19ο αιώνα όπου η συγγραφική δουλειά του Ιγνάτιου Ντονέλι (1831-1901) πρόσφερε πολλά από τις γνωστές σε εμάς πλέον μπαρόκ προσθήκες στο όλο παζλ. Έτσι, η Ατλαντίδα γίνεται η πηγή του πολιτισμού για όλη την ανθρωπότητα. Οι Θεοί των αρχαίων αποτελούσαν τους Άτλαντες βασιλείς. Η γλώσσα των Ατλάντων γέννησε όλες τις υπόλοιπες γλώσσες. Ο τόπος αυτός σχημάτισε αποικίες παντού με κυριότερη αυτή της Αιγύπτου. Αποτελούσε την κοιτίδα της Άρειας και Ινδοευρωπαϊκή φυλής και μια σειρά ακόμη από στολίσματα που απομακρύνονταν ιδιαίτερα από τις πληροφορίες που μας δίνει ο Πλάτωνας ή άλλοι λαοί. Η Ατλαντίδα όμως επανέρχεται στο προσκήνιο και έστω και με αυτή την μορφή κυριαρχεί στον κόσμο της διανόησης (ο Θεοδοσιάδης Ν. γράφει χαρακτηριστικά: "το βιβλίο του [Ντονέλι-'Ατλαντίδα: Ο προκατακλυσμιαίος κόσμος' 1882] έγινε η 'Καινή Διαθήκη' του Ατλαντισμού, ακριβώς όπως ο Τίμαιος και ο Κριτίας υπήρξαν η 'Παλαιά Διαθήκη' του."), σε μια εποχή που οι μυστικές εταιρείες ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια και ο πνευματισμός ανανέωνε το ενδιαφέρον του δυτικού κόσμου για το παράδοξο.



'Άξιοι' συνεχιστές του Ντονέλι αποτελούν σίγουρα οι πρώτοι θεοσοφιστές (Blavatsky, Elliot και Steiner) που με την δική τους συγγραφική εργασία ενίσχυσαν τον μύθο της Ατλαντίδος ως πυρήνα και πηγή πολιτισμού και ιδιαίτερα της μαγείας. Συγκεκριμένα η μαντάμ Blavatsky πίστευε πως ο λαός της Ατλαντίδας αποτελούσε και αυτός απόγονος μια παλιότερης ηπείρου, γνωστής ως Μου ή Λεμούρια, και ουσιαστικά αποτελούσαν την Τέταρτη Αρχική φυλή της ανθρωπότητας. Οι πηγές της Blavatsky βρίσνονταν στο μυστηριώδες 'Βιβλίο των Ντζυάν' που η συγγραφέας θεώρησε πως αποτελούσε γνήσιο Ατλάντιο κείμενο το οποίο διεσώθη στο Θιβέτ.


Μια εξίσου παράδοξη πηγή είχε και ο Steiner ο οποίος διαμέσου των Ακασικών Αρχείων γνώρισε πως οι Άτλαντες ήταν όντως απόγονοι της Μου, κατείχαν θαυμαστή τεχνολογία, όμως αντίθετα με τους πρόγονους τους, δεν επικοινωνούσαν τηλεπαθητικά παρά διαμέσου της γραφής. Η απομάκρυνση από τις πρώτες περιγραφές συνεχίζεται αργότερα και από τις θεωρίες του Ραμώ ντε Σαιντ Σοβέρ ο οποίος συνδέει τον λαό της Ατλαντίδας με μύθους των ινδιάνων της Τιχουανάκο για να καταλήξει σε μια εξωγήινη προέλευση τους (!)



Φυσικά από το ταξίδι μας δεν θα μπορούσε να λείψει και η τελευταία ίσως σημαντική φιγούρα των μυστικιστών που άλλαξαν ριζικά τον τρόπο που γνωρίζουμε σήμερα το παζλ της Ατλαντίδας. Ο Έντγκαρ Κέησυ άφησε πίσω του 30 χιλιάδες χειρόγραφες σημείωσεις από τις προβλέψεις που έκανε στην καριέρα του σαν medium, ανάμεσα στα υπόλοιπα όμως, ιδιαίτερα γνωστές έγιναν εκείνες που αφορούσαν την Ατλαντίδα. Οι Άτλαντες, σύμφωνα με την νέα απόδοση του μύθου, ήταν κάτοχοι μιας ισχυρής τεχνολογίας που αφορούσε ιπτάμενα οχήματα, υποβρύχια, και κρυστάλλους χάρη στους οποίους οι άρχοντες μπορούσαν να αναζωογονήσουν τους ιστούς αλλά και να ελέγχουν τις μάζες καθώς και άλλα θαυμαστά. Ήταν όμως η κακή χρήση αυτών των γνώσεων τους που έφερε το νησί στην καταστροφή του. Άτλαντες υπάρχουν και σήμερα, είτε μετενσαρκωμένοι είτε ζουν στις διάφορες αποικίες που είχαν σπείρει. Γνωστές είναι επίσης και οι προφητείες του για διάφορα οικοδομικά ευρήματα στο Μπίμινι που θα αποκάλυπταν την Ατλαντίδα, γεγονός που επιβεβαιώθηκε δίχως όμως να προσφέρει και περισσότερο φως στο όλο παζλ.


Φυσικά το θέμα της Ατλαντίδας δεν τελειώνει εδώ. Η ιστορία ξεκίνησε από τα γραπτά ενός φιλοσόφου, πέρασε στους αρχαίους γεωγράφους, αποτέλεσε περίεργες ιστορίες που διηγούνταν ιθαγενείς σε εξερευνητές, εμπλουτίστηκε με τις εσωτερικές ανησυχίες της Δυτικής Ευρώπης και σιγά, σιγά πήρε μια αμαγαλματική μορφή ενός μυστηρίου που όλως παράδοξως μπορούν να ταιριάξουν. Ο 20ος αιώνας γνώρισε μια μεγάλη βιβλιογραφία σχετικά με το θέμα της Ατλαντίδας που κάθε φορά ο εκάστοτε συγγραφέας προσθέτει και αφαιρεί στην εικόνα που δώσαμε μέχρι τώρα. Είναι όμως στην ψυχολογία του σύγχρονου ορθολογιστή ανθρώπου να αναζητήσει την αλήθεια πίσω από τον μύθο. Μια σειρά από προσπάθειες ερευνητών (άλλοτε σοβαρών και άλλοτε επιπόλαιων) έκαναν την παρουσία τους στην παραδοξολογία. Οι θεωρίες πολλές, ενώ μερικές φορές γίνονται και πιο παράξενες και από αυτές των μυστικιστών. Η ερώτηση όμως παραμένει: Που βρισκόταν η Ατλαντίδα;


ΙΙΙ) Αναζητώντας την Ατλαντίδα στους χάρτες της γης.
Όπως οι θάλασσες του κόσμου είναι πολλές, έτσι αμέτρητες είναι και οι γνώμες των ακαδημαϊκών. Δεν είναι όμως λίγοι εκείνοι που στην ιστορία του Πλάτωνα αναγνωρίζουν απλά ένα πολιτικό πρότυπο διακυβέρνησης με δομές και θεσμούς που θυμίζουν την Αθηναϊκή επικράτεια. Ο πόλεμος μεταξύ Αθήνας και Ατλάντων ίσως να αποτελούσαν προεκτάσεις παραδόσεων για μάχες μεταξύ της αρχαίας πόλης των Αθηνών με προϊστορικές αιγαιακές επικράτειες, ενώ η καταστροφή του δυτικού νησιού θυμίζει ιδιαίτερα την καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού στις Κυκλάδες και στην Κρήτη με την έκρηξη της Θήρας το 1450 π.Χ. ακόμη και η συσχέτιση μεταξύ των χρονολογιών μοιάζει να ενισχύει αυτή την θεωρία αφού η έκρηξη του ηφαιστείου έγινε 900 χρόνια πριν τον Πλάτωνα όταν ο ίδιος αναφέρει τον καταποντισμό της Ατλαντίδας πριν 9000 χρόνια.


Παράλληλα, γεωλογικές μελέτες του νησιού της Σαντορίνης, δείχνουν μια ομοιομορφία της κυκλικότητας που περιγράφει ο Πλάτων για το εσωτερικό του νησιού. Οι αμφισβητήσεις όμως για την ταύτιση της Σαντορίνης και της Ατλαντίδας συνεχίζονται εφόσον ο Πλάτων την τοποθετεί έξω από την μεσόγειο. Ακόμη όμως και έξω από την θάλασσα που βρέχει τις Ελληνικές πόλεις το πρόβλημα παραμένει και αυτό διότι ο σημερινός Ατλαντικός Ωκεανός στους κλασικούς (Ηρόδοτος, Στράβων, Αριστοτέλη) παίρνει μια σειρά από διαφορετικές ονομασίες ('Κρόνιος Ωκεανός', 'Μεγάλη Θάλασσα' κ.α.). Έτσι σχηματίζεται η εντύπωση πως η θάλασσα πέρα από τις Στήλες του Ηρακλή περικλείουν όλο τον τότε γνωστό κόσμο έτσι ώστε να υπάρχει μια ταύτιση του Ινδικού και Ειρηνικού Ωκεανού με αυτό του Ατλαντικού. Υπό αυτή την οπτική, το εύρος των πιθανοτήτων μεγαλώνει σημαντικά και το κυνήγι αρχίζει.



Σύμφωνα με τον καθηγητή Arysio Nunes dos Santos, οι ομοιότητες μεταξύ της Πλατωνικής Ατλαντίδας (σε θέματα τεχνολογίας και περιβάλλοντος) και του Ινδικού και Ινδονησιακού κόσμου είναι μεγάλη. Το 1992 όμως, ο αρχαιολόγος Τσάγκερ ταυτίζει την Τροία με την Ατλαντίδα και αναγνωρίζει στην Ιλιάδα μια ακόμη αναφορά της μάχης Ελλήνων-Ατλάντων. Πολλές δεκαετίες πιο πριν μάλιστα (1912), η σχέση Τροίας και Ατλαντίδας είχε γίνει και πάλι γνωστή με δημοσίευμα του εγγονού του Heinrich Schliemann που μιλούσε για άγνωστες ανακαλύψεις (Ατλάντιας προέλευσης) του διάσημου αρχαιολόγου στα ερείπια της Τροίας. Αν και ποτέ δεν έγινε νύξη για την συσχέτιση των δυο αυτών πόλεων, οι υποσχόμενες αποκαλύψεις για την αλήθεια πίσω από την αληθινή τοποθεσία του Ατλαντικού νησιού ποτέ δεν πραγματοποιήθηκαν.


Το 1968, ο γεωλόγος Mason Valente επιβεβαιώνει τις προφητείες του Κέυση για την άνοδο της Ατλαντίδας με μια σειρά από μεγαλιθικά οικοδομήματα που βρέθηκαν βυθισμένα στο Μπίμινι της Καραϊβικής. Οι γνώμες διίστανται ακόμη για το αν όλοι οι σχηματισμοί που βρέθηκαν ήταν ανθρώπινα δημιουργήματα όμως το βέβαιο είναι πως δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν την σχέση των κτισμάτων με το νησί της Ατλαντίδας - πέρα των προφητειών του γνωστού medium - παρά την ύπαρξη μιας τοπικής πολιτείας (και όχι ενός νησιού ή μιας ηπείρου) που καταποντίστηκε, γεγονός που μοιάζει να έχει συμβεί επανειλημμένα σε διάφορες τοποθεσίες ανά τον κόσμο. Μπορεί βέβαια η ελπίδα για την Καραϊβική να απομακρύνεται, μερικοί όμως (όπως ο Rand Flem-Ath) εναποθέτουν την προσοχή του κόσμου αυτή την φορά στην ανταρκτική όπου με βάση μια σειρά αρχαίων χαρτών όπως αυτών του Piri Reis (1513) και του Kircher (1644), που με την σειρά τους βασίστηκαν σε παλιότερες πηγές, δείχνουν μια διαφορετική εικόνα του αρχαίου κόσμου όπου εξαιτίας διαφορετικών κλιματικών συνθηκών, τοποθεσίες που σήμερα θεωρούνται αδύναμες να συντηρήσουν πολιτισμό, κάποτε έσφυζαν από ζωή. Γεωλογικές μελέτες όμως δείχνουν την παρουσία πάγου στην ανταρκτική πολύ πιο πριν από 11600 χρόνια και έτσι οι χάρτες του κόσμου ξανά ανοίγουν για την εύρεση μιας νέας υποψηφιότητας.



Είναι εύλογο ο κάθε αναγνώστης να διερωτηθεί για το πιο εμφανές: εφόσον ο Πλάτωνας τοποθετεί την Ατλαντίδα μετά τις ηράκλειες στήλες και πριν μια ήπειρο (Αμερική;), γιατί να μην αναζητήσουμε τον θρυλικό αυτό τόπο στα μισά του Ατλαντικού ωκεανού. Σύμφωνοι με αυτή την θεωρία είναι μια σειρά από συγγραφείς όπως οι Elliot, Livraga (ιδρυτής της Νέας Ακρόπολης) κ.α. Δεν υπάρχουν όμως μελέτες που να αποδεικνύουν την παρουσία σημαντικής σε μέγεθος γης στα μισά του ωκεανού για μερικά τουλάχιστον εκατομμύρια χρόνια. Ακόμη και η πρόσφατη θεωρία του Ζακ Ζιράρ για την προ 12 χιλιάδων ετών γεωλογική ύπαρξη ενός μικρού νησιού ακριβώς έξω από τα στενά του Γιβραλτάρ, δεν προσφέρει σημαντικές λύσεις αφού το νησί ήταν μονάχα 14 χιλιόμετρα μήκος και πλάτος 5. Φυσικά οι επίδοξοι Indiana Jones δεν σταματήσανε τις έρευνες τους και συνεχώς εμφανίζονται νέες θεωρίες όπως αυτή του Koudriavtsef (1995) που τοποθετεί τον θρύλο στα παράλια της Ιρλανδίας, ή της Λέσχης Εξερευνητών Βρετανίας που μαζί με την Κοινότητα Επιστημονικών Εξερευνήσεων αναζητούσαν την Πλατωνική πολιτεία στις Βολιβιανές Άνδεις. Φυσικά δεν θα πρέπει να αγνοούμε και άλλες 50 περίπου υποψήφιες τοποθεσίες όπως είναι το Ισπανικό Καντίθ, η Βραζιλία, η Σουηδία, η Σιβηρία, η βόρεια Λιβύη κα.


Η αναζήτηση του θρύλου παραμένει αμείωτη ακόμη και στις μέρες μας. Μια τεράστια εμπορευματική βιομηχανία έχει στηθεί γύρω από το θέμα (όπως άλλωστε γίνεται και γενικότερα στο παράδοξο και στον εσωτερισμό σήμερα) από βιβλία, κασέτες, περιοδικά, ταινίες, παιχνίδια και ποικίλα άλλα εμπορεύματα που από την μια πλευρά ενισχύουν την διατήρηση του θρύλου όσο και ταυτόχρονα τον αποπροσανατολίζουν. Μπορεί όμως να κρατούσε το ενδιαφέρον των ανθρώπων τόσους αιώνες για ένα τόπο όπου ο μύθος αναμειγνύεται με την πραγματικότητα, τόσο ώστε να αναζητά παντού να βρει τα ίχνη του; Τι είναι αυτό που αναζητά ο άνθρωπος; Ένα νησί ή μια επιθυμία; Είναι το νησί του Ποσειδώνα η ανάμνηση ενός γεγονότος ή μήπως αποκτά και μια βαθύτερη πλευρά που αγγίζει τον κάθε άνθρωπο και την ψυχολογία του;

ΙV) Για το ψυχολογικό νόημα της Ατλαντίδας
Το νησί της Ατλαντίδας δεν είναι το μοναδικό χαμένο κομμάτι γης που αποζητά ο άνθρωπος ως το λίκνο του πολιτισμού. Δίπλα στο όνομα της Ατλαντίδας στέκουν τοποθεσίες όπως η Λεμούρια (χαμένη κάπου στον Ειρηνικό Ωκεανό), οι Βουδιστικές Σαμπάλα και Άγκαρθα, η Θούλη των Αρείων, η Θιβετιανή Σάνκγρι-Λα, το Κέλτικο Άβαλον, η Σιντάντε Ενκάντα στον Αμαζόνιο και πολλές ακόμη. Όλες όμως οι τοποθεσίες μοιάζουν να έχουν ορισμένα βασικά πανομοιότυπα στοιχεία που ο προσεχτικός παρατήρησης θα τα επισήμανε. Όλοι οι τόποι αυτοί είναι κρυμμένοι και πάντα φέρουν ένα πολιτισμό φανερά πιο σημαντικό από τον υπάρχον γνωστό. Είναι όλα αυτά λοιπόν η ανάμνηση ενός αληθινού τόπου ή μήπως αποτελούνε την εκδήλωση μιας αρχετυπικής συμπεριφοράς, κοινή σε όλους τους ανθρώπους;

Μελετώντας τις παραδόσεις πολλών λαών, θα δούμε να υπάρχουν ιστορίες παρόμοιες με αυτή της Ατλαντίδας όπου σε παλαιοτέρους καιρούς, οι άνθρωποι ζούσανε κοντά στους θεούς μέσα σε ένα περιβάλλον θαυμάτων. Οι εποχές αυτές όμως περάσανε και όπως χαρακτηριστικά βλέπουμε στον μύθο της Εδέμ, οι πρωτόπλαστοι εκδιώκονται, ή καταποντίζονται όπως οι Ατλάντιοι. Η κοινή αυτή ιστορία δημιουργεί στο νου ενός ψυχολόγου μερικές ερμηνευτικές τάσεις που επιδιώκουν με την σειρά τους να αιτιολογήσουν τους λόγους του συνεχούς ενδιαφέροντος των λαών για τις σχετικές ιστορίες.

Τα αρχέτυπα είναι δυναμικά συμπεριφοράς που ενυπάρχουν μέσα στο συλλογικό ασυνείδητο του κάθε ανθρώπου και τα οποία ανάλογα με τις περιβαλλοντικές καταστάσεις μπορούν να κάνουν εμφανή την επίδραση τους στα ανώτερα στρώματα (συνειδητά ή προ-συνειδητά) του ψυχικού οργανισμού. Ένα τέτοιο λοιπόν αρχέτυπο που μπορεί να δώσει μια ξεχωριστή εικόνα στο μυστήριο της Ατλαντίδας, είναι και το αρχέτυπο της Χρυσής Εποχής. Μια εποχή όπου όλα ήταν σημαντικά ευνοϊκότερα για την τύχη του ανθρώπου, όπου το άτομο βρισκόταν πιο κοντά στην αληθινή του φύση, τόσο ως πλάσμα πνευματικό, όσο και σωματικά. Ποια όμως μπορεί να είναι η αιτιώδης φύση του αρχετύπου αυτού;

Όπως και κάθε άλλο αρχέτυπο, έτσι και αυτό μοιάζει να πηγάζει από την εμπειρία που βιώσαμε σαν είδος αιώνες τώρα, μια εμπειρία αληθινά κοινή και αναμφίβολα απόλυτα σημαντική για την μετέπειτα εξέλιξη μας. Η αιτία αυτή λοιπόν (που για τους μη-Jungians ίσως να γίνεται πιο εύκολα αποδεκτή) είναι αυτή της ανάμνησης (και κατά επέκταση της αναζήτησης) της βρεφικής μας κατάστασης.

Οι πρώτες μας αναμνήσεις από την ύπαρξη μας, για όλους τους ανθρώπους είναι παρόμοιες, και είναι μια κατάσταση όπου μας περιβάλει ένα προστατευτικό σώμα (όπως τον κεντρικό ναό της Ατλαντίδας τον περιέβαλε μια σειρά από 5 ομόκεντρους τοίχους), αυτό της μητέρας μας. Σε αυτή την κατάσταση λοιπόν όπου ο άνθρωπος διατηρεί μια παθητική στάση, γίνεται διαρκώς δέκτης δια 'μαγικού' τρόπου της τροφής και της φροντίδας από την μητέρα (όπως ίσως η αίσθηση πως οι Θεοί βάδιζαν ανάμεσα μας στην Χρυσή εκείνη Εποχή). Στην κατάσταση αυτή όμως έρχεται να δώσει τέλος ένα γεγονός ιδιαίτερα στρεσογόνο, αυτό της απομάκρυνσης από το προστατευτικό σώμα της μάνας και την εμφάνιση - δια μέσου ενός στενού σημείου - στον εξωτερικό κόσμο. Όπως λοιπόν μια καταστροφή εξαφανίζει την Ατλαντίδα, μια άλλη 'καταστροφή' μας απομακρύνει από το άλλοτε ιδανικό κόσμο μας. Αυτό που ακολουθεί βέβαια είναι μια παθητική στάση όπου μοιάζει να συνεχίζει την πρωταρχική μας παθητικότητα αλλά πλέον χάνει απόλυτα τον αρχικό της ρόλο αφού σταδιακά αναγνωρίζουμε και τις δικές μας ικανότητες.

Κάπως έτσι λοιπόν θα λέγαμε πως το μυστήριο της Ατλαντίδας αποτελεί μια ανάμνηση (αλλά και ταυτόχρονα την εκδήλωση μιας αρχετυπικής λειτουργίας) ενός γεγονότος που όλοι το έχουμε βιώσει. Είναι αυτό ίσως ο λόγος για τον οποίο η Ατλαντίδα μας συγκινεί όλους. Είναι ίσως η επιθυμία του κάθε ερευνητή να επιστρέψει στην μήτρα της μάνας του, η κινητήριος δύναμη για την αναζήτηση της θαυμαστής χώρας των ατλάντων! Είναι όμως αυτή η μόνη ψυχολογική ερμηνεία που μπορεί να δοθεί;

Η αρνητική απάντηση στο παραπάνω ερώτημα προέρχεται από δυο βασικά στοιχεία, αυτό του ότι δεν είναι όλες οι μυθικές χώρες καταστραμμένες (όπως η Σαμπάλα) ενώ επίσης, οι τόποι αυτοί έχουν κατά καιρούς διακοσμηθεί από μια σειρά θαυμαστών στοιχείων ηθικού πολιτισμού και υψηλής πνευματικότητας. Έτσι σε συνδυασμό με τα προαναφερθέντα, μπορούμε να διακρίνουμε ακόμη μερικούς ψυχολογικούς παράγοντες που μοιάζουν να δίνουν περισσότερο φως. Φυσικά ανάλογα με την ψυχολογική θεωρία που ακολουθείς, μπορείς να προσεγγίσεις και το θέμα διαφορετικά.

Μια φίλο-Freudian προσέγγιση λοιπόν θα περιελάμβανε φυσικά τη Οιδιπόδεια κατάσταση. Εδώ οι δρόμοι είναι ανοιχτοί. Η Ατλαντίδα (όπως μερικώς προαναφέρθηκε) μπορεί να πάρει την μορφή της μητέρας και έτσι η αναζήτηση της να μαρτυρά της παλινδρομική κατάσταση του ενήλικα σε μια σχέση εξάρτησης με την μητέρα του. Μια τέτοια συμπεριφορά φυσικά θα γινόταν σε άτομα ή σε κοινωνίες που περνάνε μια ισχυρή κρίση. Αν τώρα κάνουμε μια φίλο-Jungian προσέγγιση θα βρούμε το ίδιο το αρχέτυπο του Εαυτού (Self).
Ο Εαυτός αποτελεί το ενοποιημένο στοιχείο συνείδησης και ασυνειδήτου όπου είναι τόσο η πηγή κάθε αρχετυπικής δύναμης (όταν αυτό βρίσκεται σε άμορφη ακόμη κατάσταση και εκδηλώνεται διαμέσου της Διαδικασίας της Εξατομίκευσης) όσο και ο τελικός σκοπός της ψυχικής εξελικτικής πορείας του ανθρώπου. Η Ατλαντίδα λοιπόν αλλά και η κάθε άλλη μυστική χώρα, αποτελεί ένα σύμβολο αυτής της ένωσης, αυτής της τελειότητας. Μια mandala που η σημασία της προβάλλεται από τα εσώτερα του ψυχικού μας οργανισμού σε ένα εξωτερικό κόσμο που μοιάζει να τον διέπει το χάος, και η ανησυχία της επιβίωσης. Αποτελεί έτσι η αναζήτηση μας αυτού του ξεχωριστού τόπου, την αναζήτηση του αληθινού μας εαυτού, την αναζήτηση της ένωσης αυτών που είναι αντίθετα (συνειδητό-ασυνείδητο / θηλυκό-αρσενικό / παθητικό-ενεργητικό). Είναι ακριβώς αυτός ο λόγος όπου η Ατλαντίδα από μια πολιτισμένη χώρα της δύσης με ιμπεριαλιστικές τάσεις απέναντι στην ανατολή, μετά-εξελίχθηκε σε μια ουτοπία θεϊκών διαστάσεων. Είναι επειδή ο άνθρωπος αποζητά το θείο μέσα του, που προβάλει αυτή του την αναζήτηση σε σύμβολα του κόσμου. Όταν λοιπόν αυτά δεν υπάρχουν, τα δημιουργεί.

Κάπου εδώ θα πρέπει τέλος να τονίσουμε πως η ψυχολογική προσέγγιση δεν διαγράφει την πιθανότητα την ύπαρξης ενός τέτοιου νησιού (άλλοτε ή ακόμη και σήμερα). Έρχεται όμως να δείξει πως υπάρχουν βαθιά ψυχικά αίτια που διέπουν τους ερευνητές και την κοινωνία γενικότερα έτσι ώστε να αποζητά με ζήλο πλέον τόπους όπου ο μύθος μοιάζει σαν ομίχλη να αυξάνει γύρω τους. Η αναζήτηση της Ατλαντίδας είναι η αναζήτηση της ανθρώπινης καταγωγής αλλά και ανεύρεση της γαλήνης μέσα στους πολύπλοκους λαβυρίνθους της ψυχής μας. Είναι μια εξερεύνηση που αγγίζει τον κάθε άνθρωπο και μπορεί να μεταφέρει μηνύματα που ξεχωρίζουν σε κάθε εποχή. Είναι αυτό λοιπόν το πολυπρόσωπο στοιχείο στο μυστήριο της Ατλαντίδας που γοητεύει σαν Σειρήνα τον κάθε μελετητή. Μια επίγεια ουτοπία ή μια ψυχική θαλπωρή; Η απάντηση είναι θετική και στις δυο παραμέτρους.